FROST, JOHN (1784 - 1877), siartydd

Ganwyd 25 Mai 1784, mab John a Sarah Frost, tafarn y Royal Oak, Casnewydd-ar-Wysg. Cafodd ei brentisio'n grydd gyda'i daid ac yn ddiweddarach bu'n cynorthwyo mewn siopau dilledyddion ym Mryste a Llundain. Agorodd ei fusnes ei hun yng Nghasnewydd tua 1806; ar 24 Hydref 1812 priododd Mary Geach, gweddw. Oherwydd cweryl teuluol oblegid ewyllys ewythr ei wraig daeth i wrthdarawiad â Thomas Prothero, clerc dinesig Casnewydd (a thaid Rowland Prothero, yr arglwydd Ernle 1af), a bu'n ymosod arno mewn cyfres o bamffledi yn 1821 a 1822; mewn canlyniad i hyn fe'i dyfarnwyd yn euog o enllib, bu raid iddo dalu iawn o £1,000, a chafodd ei anfon i garchar am chwe mis, Chwefror 1823.

Wedi ei ryddhau o'r carchar llwyddodd yn ei fasnach, a chymerodd ran bwysig mewn gwleidyddiaeth leol, gan wrthwynebu dylanwad Torïaidd y teulu Morgan Tredegar ar y naill law a goruchafiaeth Chwigaidd Prothero a'r rhai a oedd yn cyfeillachu ag ef ar y llaw arall. Fe'i dewiswyd yn gynghorydd trefol, 1835, pan basiwyd y Municipal Corporations Act, a daeth yn olynol yn ustus heddwch, yn gomisiynwr gwelliannau, yn warcheidwad y tlodion, ac yn faer Casnewydd.

Er mai ym mis Hydref 1838 y dechreuodd cysylltiad Frost â'r mudiad Siartaidd, fe'i dewiswyd yn gynrychiolydd i gonfensiwn y Siartwyr; ac ym mis Mawrth 1839 collodd ei le ar fainc yr ustusiaid. Pan gymerwyd Henry Vincent, y cynhyrfwr Siartaidd, i'r ddalfa, 7 Mai 1839, a'i anfon i garchar Trefynwy, ffyrnigwyd teimladau glowyr a gweithwyr haearn sir Fynwy. Heblaw hynny, pan benderfynwyd dyfod â'r confensiwn i ben ar 14 Medi, wedi i Frost, fel cadeirydd, roddi ei bleidlais o blaid hynny pan oedd y ddwy blaid yn gyfartal - teimlid fod y Siartwyr heb arweinydd. Ac felly, er gwaethaf cymhellion Frost o blaid arafwch a chymedrolder, aeth y mudiad yn sir Fynwy yn afreolus, ac mewn cyfarfod dirgel yn nhafarn y Coach and Horses yn Blackwood, ddydd Gwener, 2 Tachwedd, penderfynwyd cynnal cyfarfod mawr o brotest yng Nghasnewydd yn blygeiniol fore Llun; yr oedd tri llu i ddyfod i'r dref - un, o dan arweiniad Frost, i deithio o Blackwood, un arall o dan Zephaniah Williams o Ebbw Vale, a'r llall o Bontypŵl o dan William Jones. Dryswyd eu cynlluniau gan ystorm enbyd y noson cynt, ac wedi ysgarmes o flaen y Westgate Hotel saethwyd atynt gan y milwyr a ddygasid yno tua hanner awr yn gynt. Cymerwyd Frost, Williams, a Jones i'r ddalfa, ac ar 16 Ionawr 1840 fe'u condemniwyd i'w crogi a'u chwarteru, am deyrnfradwriaeth, eithr newidiwyd y ddedfryd ac fe'u halltudiwyd am weddill eu hoes. Cyrhaeddodd Frost Van Diemens Land ar 30 Mehefin. Bu'n gweithio i gychwyn yn swyddfa penllywydd y gwarchodlu, eithr cafodd ei ddedfrydu i garchar am ddwy flynedd gyda llafur caled am iddo ddefnyddio ymadroddion amharchus am yr arglwydd John Russell, ysgrifennydd y trefedigaethau. Cafodd bardwn amodol ym mis Gorffennaf 1854 ac aeth ar unwaith i Unol Daleithiau America; ym mis Mai 1856 cafodd bardwn diamodol, daeth adref ym mis Gorffennaf gan ymsefydlu yn Stapleton, gerllaw Bryste, lle bu byw hyd ei farwolaeth ar 27 Gorffennaf 1877 yn ei 93 mlwydd.

Awdur

• Yr Athro Emeritus David Williams, (1900 - 1978)

Ffynonellau

• David Williams, John Frost, A Study in Chartism (1939)

Darllen Pellach

• John Frost, The horrors of convict life: two lectures (London 1856)
• Joseph Gurney a Thomas Gurney, The trial of John Frost, for high treason under a special commission, held at Monmouth, in December 1839, and January 1840 (London 1840)
• Erthygl Wicipedia: John Frost

Delweddau

• J. Frost
• W. Clerk, John Frost Esqr
• William Read, John Frost
• W. Clerk, The Welch Chartist Martyrs! Zephaniah Williams; John Frost; Jones, the watchmaker
• James Thomson, William Derby, John Frost Esq. F.R.S.E. &c

Dolenni Ychwanegol

• Archifau LlGC: Tredegar Estate Records: Series Box 40: Papers relating to the Chartist uprising in Newport and its aftermath and to subsequent Chartist activities and industrial unrest
• VIAF: 1372920
• Wikidata: Q686947

Dyddiad cyhoeddi: 1953

Hawlfraint Erthygl: http://rightsstatements.org/page/InC-RUU/1.0/